An Lộc, Bình Long và tôi, bài 4. By duongtiden.

.
Phi cơ thám thính L19 ở phi trường An Lộc, hướng bắc đầu tỉnh đi về Lộc Ninh.
.
.

.

.

Cái thị xã An Lộc, tỉnh lẻ buồn hiu hắt này và vài năm ấu thơ của tôi của thật nó là cái thiên đường, đậm chút thiên nhiên đầy khoảng khoát mở rộng, nhìn quanh toàn là mây trời bao la, đồi và rừng cao su, đậm chút núi rừng, đứng lên ta cao bằng trời, hay là trong rừng cao su ngút ngàn, ta sợ muốn chết, bốn bề giống y hệt nhau, phải biết nhìn hướng nắng mặt trời mới biết đường đi ra, hay những cơn mưa rừng buồn hiu hắt, đáp chăn mỏng trên gác lửng mà đọc Tam quốc Chí, Bá Tước Kích tôn Sơn, ba có mua trọn bộ. Vài năm nơi tỉnh nhỏ đó, cái gì cũng rộng rãi, thời gian qua chậm chạp, là lúc mà tôi học được nhiều thứ nhất, nhiều hơn mấy năm ở thành phố SG sau này. Học được những nỗi lo sợ, thấy cái chết, cũng thấy ra được chuyện con người rồi phải chết một lúc nào đó thôi, tôi chưa nhìn thấy ai chết gìa ở Bình Long, nhưng chết trẻ thì có.

.

.

Tôi học được chuyện làm đường nhựa như thế nào. Con đường trước mặt nhà khi đến là con đường đất đỏ, sau đó ty công chánh bắt đầu làm đường nhựa. Dĩ nhiên, ba làm Ty Công Chánh, nên những người làm đường đều biết và chào hỏi ba. Và ngày nào tôi cũng nấu nước cho họ uống. He he, chẻ củi chụm bếp không phải là dễ nhe, hồi nhỏ không biết đã biết chụm bếp củi từ lúc nào. Con đường đất đỏ được xe ủi đất đết cào xuống thấp xuống, hớt đất ra. Rồi xe kéo cáo ống sắt tròn to khổng lồ, đinh sắt to lòi ra như những ống lon sắt nhỏ để nén chặt đất xuống. Đất lại được đổ lên, tưới nưóc cho khỏi bụi, rồi lại cán ru lô tron với đinh sắt nhô ra lên trên nhiều lần. Xe hủ lô chạy bằng hơi nước, chạy qua lại lúc đất khô không mưa. Rồi đá tảng to bằng bàn tay được trải lên, xe hủ lô cán xuống, trải đá lên cán xuống nhiều lần, rồi đến đá nhỏ, đá vụn. Trước đó thì mấy người mang máy nhắm tới, đo cắm cờ đỏ băng vải đỏ nhỏ, theo đó mà làm ranh đường, làm nền đường. Rồi thùng nhựa đường được mang tới, họ chụm củi nấu chẩy nhựa đường, múc tạt lên đá, rồi lại phủ đá nhỏ lên, rồi phủ nhựa, nhiều lớp. Cuối cùng lớp đá vụn mỏng trải lên xanh che mặt đường. Vậy là xong. Tui hỏi ba, vậy đâu thấy nhựa đường khô đen láng mịn đâu. Ba nói: phải chờ năm sau, xe chạy riết, rồi trời nóng cháy, nhựa đường đen mới lồi lên.

.

.

Con đường nhỏ ít xe chạy qua, vài năm sau, nhựa đường mới lòi lên, mặt đường mới mịn. Khi mà nóng quá, nắng gắt, đi dép cao su trên nhựa đường coi chừng bị dính, lúc nóng thì tui lại đi trên cỏ hay duới đất ngoài mặt đường. Còn tối trời mát thì chạy chơi trên đường nhựa vui lắm, đánh vũ cầu trên đó, kẻ phấn lên mặt đường chơi lò cò. Tối ra đường đứng dưới cột đèn nê ông, chờ dế cơm bay, lấy cái vợt đánh vũ cầu ra, đập bắt dế cơm, cũng đầy hộp sắt, mấy đứa mang dế cơm về vặt lông chiên, nhồi đậu phọng, tui thì bắt chơi cho vui, chứ không ham ăn dế cho lắm, cũng thử vài con cho biết.

.

.

.

.

.

.

Thế là coi biết cách người ta đắp lô cốt đất, đào hào cắm chông ấp chiến lược. Biết cách làm đường nhựa. Ba chở đi coi đại đội Công Binh làm phi trường An Lộc, ba chỉ cách họ phải chọn hướng gió mạnh và nhiều nhất trong năm để làm hướng lên xuống. Công Binh đến, họ mang theo máy móc mới, xe loại nặng, ngon lành hơn những xe cơ giới làm đường của Ty Công Chánh nhiều, dân chuyên môn mà. Những người lính làm phi trường còn mang theo nhiều súng hạng nặng, như đại bác không giật 57 gắn trên xe jeep, làm hàng rào trại phòng thủ khi làm phi trường. Rồi phi trường làm xong, bằng đất nén, xong rồi đại đội Công Binh rời thị xá, hết có màn đánh lộn, đúng ra là đánh trúng với lính Bảo An ở địa phương, những khi ăn nhậu. Tỉnh nhỏ mà, ăn nhậu rồi đánh lộn cho le một chút.

.

.

Còn khi mới tới, thì đã nhất là làm bạn với người Thượng, má thuê họ làm hàng rào tre phía trước nhà cho ra tới mặt đường, cũng tới gần 7, 8 thước dài, năm thước ngang. Hai người thượng đến nhận việc, dưới đít chỉ quấn cái khố, lòi cả hai cái mông ra, họ đi chân đất, đầu trần, chỉ có vậy thôi, hai người đến bằng xe bò, hai con bò kéo. Má cho tui đi theo, khoái lắm, chắc tui giống thằng mọi con, có điều quần áo đàng hoàng, đi giầy nữa, má bắt đi giầy, sợ vô rừng đạp trúng cái gì đó. Hai người Thượng và tui đánh xe bò đi vào rừng hướng Phú Lố sát bên sau Ty Công Chánh không xa, là đầy rừng tre. Họ làm đầy xe, chặt bằng cây mác đeo trên vai lơ lửng chẳng có dây gì hết, chỉ máng vô vai. Vớt hai phát là xong cây tre bằng cổ tay. Chỉ chút là đầy xe bò, kéo về nhà. Hai người này hút thuốc vấn nhồi tẩu tre, và nhấm rượu đế với khô, má đã mua cho họ, họ không chịu lấy tiền.

.

.

.

.

.

Chân đất, hai bàn tay trần, họ chặt tre, chẻ tre ra, hai tay kéo toạc thân tre ra làm đôi, làm tư dễ dàng. Đóng chôn cột cây, cột tre đòn ngang cách chừng nửa thước xong là họ bắt đầu đan tre hàng rào, uốn qua uốn lại. Hai ngày là xong hàng rào ba mặt trước nhà. Chỉ có hai cái mác, dao tay, kềm cắt dây kẽm, họ làm xong cái hàng rào tre rất đẹp mắt, như là đan môt cái rổ tre thiệt lớn. Cổng ra vào cũng bằng thân tre, lấy hai cái vỏ chai, đổ đất vào, chôn ngược xuống đất, lòi đít chai lên, với đáy chai hủng lõm xuống, làm điểm tựa cho cây cột cửa tựa vào đó mà quay bản lề đóng mở cửa, mấy vòng dây kẽm bện lại, cột cánh cửa vào cột cổng và vẫn quay hai cánh cổng được. Hai người thượng này chỉ nhận chút tiền, ngoài ra là rượu đế, khô cá hay tôm khô, má phải mua cho họ, người Thượng lúc đó không thích tiền hay mua bán, chỉ thích trao đổi, vì họ nhìn thấy đồ để trao đổi có gía trị hơn để dễ so sánh hơn mớ bạc giấy. Má nhờ họ đi chặt tre, nếu thấy măng thì mang về cho má. Sau thì má nói họ đi chặt măng to, mang về để chẻ nhỏ ra phơi làm măng khô, và mang về SG cho bạn bè. Sau khi làm hàng rào rồi, thỉnh thoảng họ đeo gùi măng to đến gõ cửa vườn bán cho má.

.

.

Đó là kỷ niệm hấp dẫn của tui, được ngồi xe bò đi theo hai người Thượng đi chặt tre, đi chơi thôi, thật là thú vị vô cùng, tui khám phá ra đủ thứ lạ lùng, nhất là mới từ thành phố Bà Rịa đi lên vùng núi rừng đất đỏ, đầy cỏ Lau, cao đầu người, lá sắc cứa đứt da, và những rừng tre. Hai người thượng cũng dậy tui bứt lá cỏ lau, bẻ gập lại, kéo tước lá thật mạnh, bắn cái thân cỏ ra phía trước như bắn tên, giờ thì quên rồi. Họ dậy hái bông ngọn cỏ lau, đi tùm ổ kiến Bù Chích, đen bóng loáng, chích một cái là sung một cục to như đốt ngón tay, rất đau nhức, rồi kiếm lỗ dế cơm, lấy ngọn bông cỏ lau, nhúng kiến bám đầy, mang tới ổ dế, vuốt bông cỏ thiệt nhanh cho kiến rớt xuống, cắn dế cơm chạy ra, con to và dài như ngón tay. Có khi thả lộn ổ rắn, thì rắn sẽ phóng ra. Sau này thì tui có trúng số ổ rắn một lần, sẽ kể sau.

.

.

An Lộc có trường tiểu học nội trú cho người Thượng bên cạnh Tiểu Học An Lộc, đất rất là rộng mênh mông, tụi nó học nội trú sống trong trường, và trồng rau bắp chung quanh xanh um lấy đồ ăn, thấy rất thèm. Chương trình học của tụi nó nghiêng mạnh về trồng trọt hơn là học chữ. Mỗi lần thi đá banh, thi đi diễn hành dịp lễ Quốc Khánh, thì tụi nó bao giờ cũng về nhất. Học tiểu học mà tụi nó to con, lớn tới 13, 14 tuổi là trường, đá banh làm sao lại tụi nó, chạy theo hông nổi. Đi diễn hành thì quần áo, giầy dép tụi nó được chính phủ phát không, nên đồng kiểu, đồng mầu, coi đẹp mắt hơn đồng phục tự mua, tự chọn kiểu của trường tiểu học tụi tui, mỗi đứa một kiểu khác nhau, cùng mầu là may lắm rồi. Còn ngoài ra tụi Thượng hổng có lo thi cử chuyện học hành, nên khỏi thắc mắc tại sao thua tụi Thượng về đá banh và đi diễn hành. Chắc bên trường Thượng, tụi nó bị đánh đập dữ hay sao mà đi diễn hành tay chân thẳng băng, đánh nhịp y như lính người lớn đi, đi rất kỷ luật, chứng tỏ tụi nó tập mỗi ngày như tập thể dục. Còn tụi tui tập đi diễn hành cho có, đâu có ai dám nói nặng câu nào, còn toàn là con cưng, cục cưng hông à. Mấy thầy cứ nói, chấp chi tụi Thượng to lớn đầu thiếu điều có con mà còn đi học tiểu học làm chi cho mệt.

.

.

.

.

.

Thời gian đầu tiên của tôi của tôi ở An Lộc, không có mấy điều bây giờ còn nhớ lại được ngoại trừ được phần thưởng cuối năm và bị ba má cho là đi ăn cắp. Chuyện thứ hai là tui bị sưng quai bị, má và hàm phồng lên, má đưa vào nhà thương của đồn điền Tây trong Quản Lợi, bác sĩ Tây khám và cho pô mát gì mấu vàng đục trong cái hũ nhỏ, lấy miếng cây như que cà rem quệt bôi vào má, mùi hôi hăng hăng. Sau đó mang về nhà bôi tiếp và nhờ bác y tá Triệu coi sóc dùm. Má nói tiếng Pháp giỏi lắm, phải nói là y như người Pháp vi khi nho má học ở Hà Nội. Mỗi lần đến bịnh viện QL, má ngồi trong phòng ông bác sĩ coi bịnh viện nói chuyện khá lâu, còn tôi sau khi bị khám, bị đưa đi chụp hình phổi, thì tôi đi lang thang trong bịnh viện chơi.

.

.

Bịnh viện Quản Lợi nằm sâu trong đồn điền riêng của người Pháp, khi vào khu riêng của đồn điền mà người thường không được lái xe vào, đường xá tráng nhựa đẹp còn hơn ngoài thị xã An Lộc với những bãi cỏ xanh cắt đều đẹp mút mắt. Bịnh viện to hơn BV Bình Long nhiều, có nhiều dẫy nhà, nối vào nhau bằng hành lang, qua nhiều sân trong, có từng khu riêng, có phòng nhổ răng. Sau này tui cũng có để lại hai cái răng sâu ở đó. Lần nhổ răng đó cũng rất là đáng nhớ, sẽ kể sau. Do sự thu xếp của má, bác sĩ Pháp ra bịnh viện BL khám ngày thứ ba, hay thứ tư gì đó vào buổi sáng, má là người thông dịch. Từ An Lộc vào tới nhà thương Quản Lợi chừng 4 cây số. Ông bác sĩ và tái xế lái xe ra An Lộc, tôi nhớ có hai ông khác nhau, theo nhiệm kỳ mà làm việc, chỉ nhớ tên có một ông là Bernard, hai ông này đứng tuổi, tóc hoa râm. Văn phòng họ rất bự và có nhiều thứ trong đó, tôi lân la coi chung quanh trong khi đợi hai người nói chuyện với nhau, và dĩ nhiên là chắp tay sau lưng, chỉ coi chứ không đụng hay phá phách cái gì trong đó.

.

.

.

.

.

.

thường thì những cơ sở của đồn điền Pháp rất đẹp và to lớn hơn ngoài thị xã An Lộc. Quản Lợi là một thành phố tư nhân riêng, đồn điền Pháp, có trước khi An Lộc được xây dựng. Khi quân đội Mỹ đến, họ dùng Quản Lợi làm căn cứ phi trường rất lớn.

.

.

.

Mỗi lần đi vào nhà thương Quản Lợi là ba xin cái xe hơi của ty công chánh và tài xế đưa chúng tôi vào. mấy anh chị lớn của tôi, thường là về chơi vào mùa hè, cũng được đi vào cho hai ông bác sĩ Pháp này khám tổng quát. Khi tôi về lần lại Bình Long sau hơn một năm học ở Saigon, lúc này bắt đầu năm thứ nhì, thì tôi nhớ rõ, và chú ý chuyện khám bịnh của hai ông bác sĩ Pháp ngoài bịnh viện tỉnh BL hơn. BV tỉnh lúc đó không có bác sĩ, chỉ có bác y tá già, bác Triệu là người cao nhất. Bác sĩ Pháp chỉ ra khám miễn phí cho bệnh nhân Việt khi có má tui làm thông dịch. Thành ra khi má không ở Bình Long, thi bênh nhân Việt có phương tiện hay thế lực sẽ xin vào khám ở BV Pháp ở Quản Lợi. Thường thì tối trước khi ngày mai bác sĩ Pháp ra BV BL, mấy ông bà công chức lớn trong tỉnh hay qua nhà tôi nói chuyện với má trước. Tôi hay ngồi đó nghe ké, sau khi được sai bảo rót nước cho mấy người này.

.

.

Thường thì mấy ông bà công chức thường hay đòi khám trước, và muốn cho trong buổi sáng bác sĩ Pháp khám được nhiều bịnh nhân hơn, họ cần đến nhà khai bệnh với má trước để má chọn chữ khi thông dịch ra tiếng Pháp cho nhanh, có cuốn tự điển La Rousse gì đó dầy to tướng (tui hay lật ra coi tranh vẽ ở truồng được chụp lại vì tò mò ở phần phụ bản) để không mất thì giờ kể lể, hỏi qua hỏi lại cho đúng, để không mất thời giờ của bác sĩ và má, vì sau đó còn khám cho dân thường nữa, cáng khám được nhiều người bịng càng tốt. Má tóm tắt chuyện bịnh tật của từng người đã biết trước khi kể cho bác sĩ nghe bịnh tất của mấy gia đình công chức bự này, và sau đó thông dịch những câu hỏi tiếp của ông bác sĩ Pháp với bệnh nhân. Như vậy nên trong tỉnh nể má tui lắm, chưa thấy ai làm cái công việc nói chuyện với bác sĩ Pháp giúp thông dịch khi khám bịnh cho người Việt ngoài má. Tui nhớ chị gì cũng mười mấy tuổi, nhà ở phía sau nhà tui, căn cư xá đầu tiên sát góc đường với trường trung học là hay đi khám nhiều vì chị này mắc bệnh tim. Còn ngoài ra thì mấy ông bà công chức khác cũng hay đi khám bịnh vì miễn phí, lại được bác sĩ Pháp khám nữa.

.

.

Có lần, qua bịnh viện nhìn ông phó tỉnh trưởng bị gẫy chân, vì ngồi bên tài xế xe lam ba bánh bị lật nên gẫy chân. thấy chỉ bó nẹp ông ta chiều đêm hôm đó, qua ngày sau, chắc ông đi về Saigon chiếu điện và bó chân tiếp. Mấy người làm chung với ba tui, gọi ba má là ông bà Tư, họ đặt ba tui tên thứ Tư chứ không gọi bằng tên. Ngoài ra má còn dây kèm tiếng Pháp miễn phí cho mấy cô giáo, mấy anh chị con công chức quen học sinh ngữ Pháp, má dậy mấy cô giáo bị đi chân hai hàng, tập sửa lại đi một hàng bằng cách đi theo lằn gạch bông trong nhà. Cái phòng khách nhà tui mỗi đêm là như vậy, chuyện học hành, rồi nói chuyện chung quanh cái bàn phòng khách dưới ngọn đèn nê-ông đôi hai bóng cao trên tường. Sau này, má mưa cái tủ sách cao bằng kiếng, ngăn phòng khách và bàn ăn bên trong cho riêng biệt một chút.

.

.

.

Những con đường lộ chung quanh An Lộc bên rừng cao su, với hàng cây sát đường, sau này, hai bên đường được khai quang trống vài chục thước, để tránh bị VC phục kích.

.

Ở đây tôi dùng chữ VC, là danh từ riêng, chỉ người Việt theo chủ nghĩa CS. không có nghĩa gì khác hơn, nếu không thích thì coi là Very Chic (rất sang trọng) (VC) people. Tôi không thích chữ Cộng Sản, vì bây giờ nó trở thành lừa bịp. Trên thế giới hiện nay chẳng có xứ nào là Cộng Sản, chia chung, cộng lại chia đều ra hết, mà có giai cấp giầu nghèo qúa khác biệt, và có người hầu hạ người ở đợ lau chùi đút ăn cho người có nhiều tiền hơn. Nên hai chữ Cộng Sản, chỉ nằm trong sách vở, chủ thuyết, dùng nó là một sự lừa bịp nhục mạ giai cấp nghèo khó phải đi ở đợ cho ai đó hiện nay ... ai cũng biết. VC là người VN theo chủ nghĩa CS. Còn ngày nay còn chủ nghĩa CS hay không thì ai ngu lắm cũng biết câu trả lời ... còn không biết thì rất đáng kiếp bị cai trị.

.

.

.

.

.

nhà thờ QL lúc đó lớn hơn nhà thờ An Lộc, năm 63, nhà thờ AL còn nằm dưới dốc đi Quản Lợi, phía đường vào ga xe lửa. Sau này nhà thờ AL nằm xéo góc cuối ĐL Hoàng Hôn.

.

.

.

Nhà cư xá trong Quản Lợi, tường nhà quét vôi nâu phía dưới sát đất, hàng rào đan bằng tre chẻ ra.

.

.

.

.

.

.

.

.

duongtiden, duongtiman, binh long an loc. tieu hoc an loc. nha thuong Binh Long. benh vien binh long. An Lộc, Bình Long và tôi, bài 4. By duongtiden.
.

.
.